Leczenie za pomocą terapii narracyjnej: jak opowieści mogą zmieniać życie

Pamiętasz ulubioną bajkę z dzieciństwa? Historię, która kształtowała twoje marzenia, lęki, a może nawet poczucie sprawiedliwości? Historie mają moc. Mogą nas pocieszyć, przestraszyć, nauczyć, ale przede wszystkim – pomagają nam zrozumieć siebie i świat. A co, gdyby tę moc wykorzystać w terapii? To właśnie robi terapia narracyjna, choć oczywiście w znacznie bardziej skomplikowany i profesjonalny sposób niż czytanie bajek na dobranoc.

Czym właściwie jest terapia narracyjna?

Terapia narracyjna to podejście psychoterapeutyczne, które zakłada, że nasze życie to nie zbiór faktów i wydarzeń, ale przede wszystkim opowieść, którą o sobie tworzymy. To, jak interpretujemy nasze doświadczenia, jak je nazywamy i jak je łączymy w całość, ma ogromny wpływ na nasze samopoczucie i zachowanie. Problem pojawia się, gdy ta opowieść staje się zbyt sztywna, negatywna lub wręcz destrukcyjna. Wyobraźmy sobie kogoś, kto przeżył trudne dzieciństwo i ciągle powtarza sobie: Jestem ofiarą. Nic mi się nie udaje. Terapia narracyjna pomaga tej osobie zrewidować tę historię, znaleźć w niej inne wątki, inne punkty widzenia, a może nawet zupełnie ją napisać od nowa.

Kluczowym elementem terapii narracyjnej jest dekonstrukcja. Chodzi o to, aby przyjrzeć się dominującym narracjom, które wpływają na życie pacjenta, i podważyć ich autorytet. Terapeuta pomaga pacjentowi dostrzec, że te narracje nie są jedynymi możliwymi, że istnieją inne sposoby interpretacji tych samych wydarzeń. Często okazuje się, że te dominujące narracje zostały narzucone przez społeczeństwo, rodzinę, czy też wynikają z wcześniejszych, traumatycznych doświadczeń. Na przykład, osoba, która była gnębiona w szkole, może wierzyć, że jest beznadziejna i nieatrakcyjna. Terapeuta narracyjny może pomóc jej zidentyfikować momenty, w których była silna, odważna lub po prostu sobą, i zbudować na tych fundamentach nową, bardziej pozytywną narrację.

Jak działa terapia narracyjna w praktyce?

Sesja terapii narracyjnej często przypomina rozmowę o książce lub filmie. Terapeuta zadaje pytania, które mają pomóc pacjentowi lepiej zrozumieć swoją historię. Nie ocenia, nie doradza, ale uważnie słucha i pomaga pacjentowi dostrzec ukryte znaczenia i możliwości. Jednym z narzędzi często wykorzystywanych w terapii narracyjnej jest eksternalizacja. Polega ona na oddzieleniu problemu od osoby. Zamiast mówić: Jestem lękliwy, mówi się: Mam problem z lękiem. To drobna, ale istotna zmiana, która pozwala pacjentowi poczuć się bardziej odpowiedzialnym za swój problem i bardziej zdolnym do jego pokonania. Lęk staje się zewnętrznym bytem, z którym można walczyć, a nie nieodłączną częścią osobowości.

Innym przykładem może być osoba zmagająca się z perfekcjonizmem. Terapeuta może zapytać: Jak perfekcjonizm wpływa na twoje relacje z bliskimi? Czy perfekcjonizm sprawia, że jesteś bardziej krytyczny wobec siebie? Jak perfekcjonizm próbuje cię oszukać, mówiąc, że tylko idealne wykonanie zadania jest wystarczające?. Takie pytania pomagają zidentyfikować negatywne konsekwencje perfekcjonizmu i znaleźć sposoby na radzenie sobie z nim.

Dla kogo terapia narracyjna może być pomocna?

Terapia narracyjna jest elastycznym podejściem, które może być skuteczne w przypadku wielu problemów emocjonalnych. Często stosuje się ją w leczeniu traumy, depresji, zaburzeń lękowych, problemów w relacjach, a także w pracy z osobami, które doświadczyły dyskryminacji lub wykluczenia społecznego. Szczególnie dobrze sprawdza się u osób, które czują się uwięzione w negatywnych wzorcach myślenia i zachowania, i które chcą odzyskać kontrolę nad swoim życiem.

Osobiście, uważam, że terapia narracyjna ma szczególną wartość dla osób, które czują, że ich głos nie jest słyszalny. Dla tych, którzy doświadczyli marginalizacji, przemocy lub po prostu trudności w wyrażaniu siebie. Terapia narracyjna daje im narzędzia do opowiedzenia swojej historii na własnych warunkach, do odzyskania sprawczości i poczucia własnej wartości. Pamiętam historię kobiety, która przez lata była ofiarą przemocy domowej. Dopiero w terapii narracyjnej zrozumiała, że nie jest winna temu, co ją spotkało, i że ma prawo do szczęśliwego i bezpiecznego życia.

W tabeli poniżej przedstawiono przykłady problemów, w których terapia narracyjna może okazać się pomocna:

Osobiste doświadczenia z terapią narracyjną

Słyszałem o wielu przypadkach, w których terapia narracyjna okazała się przełomowa. Jeden z moich znajomych, po śmierci rodziców, zamknął się w sobie i odciął od świata. Czuł się winny, że nie był w stanie im pomóc. Terapia narracyjna pomogła mu zrozumieć, że nie ponosi odpowiedzialności za ich śmierć i że ma prawo do żałoby i smutku. Pomogła mu również znaleźć w sobie siłę, aby kontynuować życie i budować własną przyszłość. Zamiast definiować się jako sierota, zaczął postrzegać siebie jako osobę, która mimo trudnych doświadczeń, potrafi kochać i dbać o innych.

Innym przykładem jest historia młodej kobiety, która zmagała się z anoreksją. Terapia narracyjna pomogła jej zrozumieć, że jej zaburzenia odżywiania nie są jej winą, ale wynikiem presji społecznej i negatywnych doświadczeń z przeszłości. Pomogła jej również odzyskać kontrolę nad swoim ciałem i swoim życiem. Zamiast identyfikować się jako osoba chora na anoreksję, zaczęła postrzegać siebie jako osobę, która walczy o swoje zdrowie i szczęście.

Czy terapia narracyjna jest dla każdego?

Chociaż terapia narracyjna jest skutecznym podejściem, nie jest uniwersalna. Niektóre osoby mogą preferować inne formy terapii, które bardziej koncentrują się na konkretnych objawach lub technikach behawioralnych. Ważne jest, aby znaleźć terapeutę, z którym czujemy się komfortowo i który potrafi dostosować swoje podejście do naszych indywidualnych potrzeb. Ponadto, terapia narracyjna wymaga pewnej dozy otwartości i gotowości do autorefleksji. Osoby, które są bardzo nieufne lub mają trudności z wyrażaniem emocji, mogą potrzebować więcej czasu, aby poczuć się komfortowo w tym procesie.

Wybór odpowiedniej terapii to indywidualna sprawa. Warto skonsultować się z psychologiem lub psychoterapeutą, aby omówić swoje potrzeby i oczekiwania, i wybrać podejście, które najlepiej odpowiada naszym preferencjom i celom. Pamiętaj, że najważniejsze jest, aby czuć się bezpiecznie i komfortowo w procesie terapeutycznym, i aby mieć poczucie, że terapia pomaga nam w osiągnięciu naszych celów.

Podsumowując, terapia narracyjna oferuje unikalne i skuteczne narzędzie do zrozumienia i zmiany naszych historii życia. Pozwala nam odzyskać kontrolę nad naszymi narracjami, uwolnić się od negatywnych wzorców myślenia i zachowania, i zbudować bardziej satysfakcjonujące i autentyczne życie. Jeśli czujesz, że twoja historia cię ogranicza, terapia narracyjna może być właśnie tym, czego potrzebujesz, aby napisać ją od nowa.